Deze animatie laat ons de evolutie van de tectonische platen van de Aarde zien vanaf de tijd van Pangea, 240 miljoen jaar geleden, tot de formatie van Pangea Proxima, 250 miljoen jaar in the toekomst.
Zand
Ontstaan van zand: https://schooltv.nl/video/ontstaan-van-zand-zand-is-ontstaan-uit-steen/ Zand, grind, maar ook klei zijn eigenlijk niks anders dan hele kleine stukjes steen. Op grote hoogte zijn de bergen bedekt met sneeuw. En als die in de zomer smelt, ontstaan er bergbeekjes. Tijdens hun weg naar de zee, worden dit rivieren. Het stromende water neemt stukken rotsblok mee en door de kracht van het water slijten deze steeds verder af. De kleinere stukjes steen worden daarna afgeschuurd tot zand, grind en klei. Miljoenen jaren geleden stroomden er veel rivieren door ons land. En daardoor is er veel zand in de bodem terecht gekomen. En ook in zee is veel zand afgezet en een deel daarvan is later weer op de kust aangespoeld.
Hoe ontstaat zand? https://www.schooltv.nl/video/hoe-ontstaat-zand-hele-kleine-stukjes-steen/ Zand wordt gemaakt van stenen. In de bergen zoals de Alpen liggen dikke pakketten steen op elkaar gestapeld en dat gesteente lijkt heel sterk, en dat is het ook. Voordat zo'n stuk rots als zand op een strand ligt zijn we miljoenen jaren verder. Daar kunnen we nu niet op gaan wachten dus we gaan de natuur een handje helpen. Het uiteen vallen van gesteente in kleine stukjes noem je verwering. Verwering kan op verschillende soorten manieren en het hangt ook af van het soort gesteente. Manier nummer 1. Allereerst is er kou. Het kan in de bergen echt heel hard vriezen. Als water bevriest wordt het ijs. Nou zitten er in gesteente hele kleine gaatje en scheurtjes. Ik heb hier een heel dun plakje van dit stuk steen. Wanneer ik dit onder de microscoop zou bekijken dan ziet het er zo uit. Die donkere plekken zijn de gaatjes en scheurtjes. Daar kan water in gaan zitten en als het vriest, bevriest dat water dus ook. Nou en zou je zeggen maar het is zo dat als water bevriest het zet uit. Proef op de som. Ik heb hier een fles gevuld met water, dop erop dus het is afgesloten en die gaat de vriezer in. De bodem van de fles is er gewoon uitgeknapt. Kijk nou, die fles is gebarsten. Water zet uit en drukt die fles uit elkaar. Dat gebeurt ook als er water in die gaatjes van de steen zit. Het water bevriest en drukt de steen uit elkaar. Manier nummer 2. Dit is de Matterhorn. Deze berg reikt tot 4500 meter hoogte. Dat is bijna 5 km. Hartstikke hoog. Je kan je voorstellen dat als daar een steen vanaf valt, dat hij onderweg naar beneden in een aantal stukken breekt. Let op. Manier nummer 3. Wanneer de steen lager in het dal terecht komt is hij nog niet veilig want daar leven namelijk bomen en planten en die breken met hun wortels de stenen. Bovendien leeft tussen die wortels schimmels en bacteriën die de grond een beetje zuur maken. Daar kunnen stenen ook niet zo goed tegen. Daar gaan we ook niet op wachten. We gaan het proces een beetje versnellen met zoutzuur en het zuur lost de lijm die de steen bij elkaar houdt op zodat de steen uit elkaar valt. Zandkorreltjes. Manier nummer 4. Dan blijven er een heleboel kleine stukjes steen en zand over. Die worden door de rivier meegenomen. De Rijn bijvoorbeeld is 1300 km lang. Door de stroming botsen stukjes steen en zand alsmaar tegen elkaar op waardoor ze nog kleiner worden. Onderweg verliest de rivier al heel veel zand en grind en dat zand wat overblijft komt in de zee terecht. De golven en stroming zorgen er uiteindelijk voor dat het een strand wordt. Dus Tarijn, als je weer eens lekker op het strand met zand aan het spelen bent, bedenk dan dat het zand een hele lange weg heeft afgelegd voordat het uiteindelijk daar terecht is gekomen.
Een vulkaan is een plaats op het aardoppervlak waar vulkanisch materiaal zoals magma en vulkanische gassen (waterdamp, CO2, SO2 en H2S) het aardoppervlak bereiken. In een gemiddeld jaar vinden er ongeveer 60 vulkaanuitbarstingen plaats. Vulkanen komen niet willekeurig verspreid over de aarde voor, maar worden vooral gevonden rondom de randen van tektonische platen en rondom mid-oceanische ruggen. Rondom de Grote Oceaan wordt er een opvallend groot aantal vulkanen waargenomen. Dit wordt ook wel de Ring van Vuur genoemd. De meeste vulkanen in Indonesië, de Filipijnen, Japan en de westkust van Amerika maken deel van uit van de Ring van Vuur.
De aarde telt ten minste 1500 vulkanen, waarvan minstens zestig procent wordt gevonden op de bodem van de oceanen. Van alle vulkanen op aarde behoren er ongeveer 600 tot de actieve vulkanen. Een vulkaan wordt geclassificeerd als een actieve vulkaan, wanneer deze af en toe tot uitbarsting komt en meetbare activiteit vertoont. Dode vulkanen zijn vaak duizenden of miljoenen jaren geleden voor het laatst uitgebarsten en vertonen geen meetbare activiteit. Het is dan ook niet waarschijnlijk dat een dode vulkaan binnen korte tijd tot uitbarsting komt. Het grootste deel van de vulkanen op aarde behoort tot de categorie dode vulkanen. Slapende vulkanen vertonen zeer weinig activiteit, maar kunnen van het ene op het andere moment weer actief worden. Zolang de vulkaan in slaapstand blijft, vormt deze echter geen gevaar uit te barsten.
De grootste vulkaan op aarde is waarschijnlijk Mauna Loa op Hawaii. Deze vulkaan heeft zijn oorsprong onder zeeniveau en rijst vanaf de oceaanbodem op tot een hoogte van ongeveer 9.600 meter. Ook op andere planeten, o.a. Mars en Venus, zijn zeer grote vulkanen waargenomen. De Olympus Mons is de grootste vulkaan van ons zonnenstelsel en bevindt zich op Mars. De Olympus Mons is 24 km hoog en heeft een diameter van 500 km. Dit komt erop neer dat deze vulkaan 3 keer zo hoog en 15 keer zo breed is als de Mount Everest, de hoogste berg op aarde. Dat vulkanen op andere planeten vaak groter zijn dan de vulkanen op aarde, komt omdat de eroderende krachten (die op aarde vulkanen afbreken) in veel mindere mate aanwezig zijn op ander planeten.
Het woord vulkaan komt van Vulcano, een Italiaans eilandje ten noorden van Sicilië. Dit eilandje is sinds mensenheugenis vulkanisch actief en de oude Romeinen noemden hun God van het vuur Vulcanus naar dit eiland.
Aardkorst: bergen, aardbevingen, vulkanen en tektoniek van meneer Wiersma
Waarom hebben we geen bergen in Nederland?
De aardkorst is de bovenste laag van de aarde. Zeg maar de laag waar wij op lopen. Deze korst is zo’n zes tot zestig kilometer dik. Dat is eigenlijk best dun, zeker als je bedenkt dat het van de aardkorst naar het middelpunt van de aarde zo’n 6500 kilometer is!
De aardkorst lijkt op de gebarsten schil van een ei of appel. Hij bestaat niet uit één stuk, maar uit een aantal grote platen die drijven op de laag eronder. Door die beweeglijke ondergrond kunnen de platen verschuiven. Dit heet met een moeilijk woord 'platentektoniek'.
Er bestaan twee soorten aardkorst: continentale korst (korst van continenten) en oceanische korst (korst onder oceanen). Onder oceanen is de korst maar vijf tot acht kilometer dik.
Wanneer twee dikke continentale platen op elkaar botsen worden de randen samengedrukt en deuken ze in. De gesteenten schuiven over elkaar. De randen worden uiteindelijk omhoog geperst. Zo’n botsing duurt miljoenen jaren. Door dat tegen elkaar aanduwen van de platen ontstaan uiteindelijk reusachtige gebergteketens, zoals de Himalaya en de Alpen.
Onderwatergebergten ontstaan waar twee platen uit elkaar drijven. Dat gebeurt op verschillende plekken in de oceanen. Er komt magma (gesmolten gesteenten) omhoog, waardoor een nieuwe oceanische korst ontstaat. Zo is in de Atlantische Oceaan een onderwatergebergte ontstaan van wel drie kilometer hoog: de Midatlantische rug. Die strekt zich onder water uit van het noord- naar het zuidpoolgebied. Alleen bij IJsland steekt hij boven het water uit.
Sommige hoge bergen, zoals de Kilimanjaro in Afrika en Fuji in Japan, zijn eigenlijk vulkanen. Ze werden steeds hoger door opeenvolgende uitbarstingen.
Je moet alleen of met elkaar codes kraken om naar de volgende opdracht te komen. Dat vinden ze fantastisch, maar het kan ook 'gruwelijk' frustrerend zijn. Samenwerken, goed lezen en logisch denken. Op dezelfde site staat ook hoe je je eigen escaperoom kan ontwerpen.
Kinderen, lees dit eerst over hoe een escaperoom werkt:
Overleef jij 100 honderd jaar klimaatverandering? Test het uit als koolmees, rat of paardenbloem in de nieuwe game Climate Pursuit.
Stijgende temperaturen, extremer weer en ook nog meer steden. Er is een hoop aan de hand in onze veranderende wereld. Probeer een eeuw te overleven door naar koelere gebieden in het noorden te trekken of via evolutie gunstige nieuwe eigenschappen te scoren.
Ga jij het redden? Ontdek het in Climate Pursuit en kies je favoriete soort. De paardenbloem, de koolmees of de rat. Ze hebben alledrie hun eigen trekjes en kansen. De rat doet het bijvoorbeeld extra goed in steden, terwijl de paardenbloem zich extra ver kan verspreiden met zijn zaden in de wind. Maar voor allemaal geldt: klimaatverandering maakt het je niet makkelijk...
Daan Roosegaarde verlichte wegen zonder lantaarnlicht
Daan kijkt heel goed naar wat er in de natuur gebeurt en probeert uit de natuur nieuwe ideeën te ontwikkelen. De lantaarn van een vuurvliegje. Hoe heeft dit insect wetenschappers geïnspireerd tot het maken van leds met een betere lichtopbrengst?Wij zijn letterlijk en figuurlijk Lichtwezens. Zie http://zon-licht.yurls.net/nl/page/966922#topboxes
Over de hele wereld bestaan er verschillende organismen die zelf geproduceerd licht uitstralen. Dit verschijnsel heet 'bioluminescentie', het licht wordt gevormd door een chemische reactie waarbij energie vrijkomt. Andere organismen hebben bioluminescerende (lichtgevende) bacteriën in hun lichaam waardoor ze licht kunnen maken. Al deze organismen leven in een donkere omgeving, of zijn 's nachts actief. De kleuren licht verschillen per organisme en soort van blauw, blauw-groen en geel-groen tot soms rood of rood-paars. Er is nog veel onduidelijkheid over de functie van dit licht geven. De meeste organismen lijken het licht te gebruiken als lokmiddel om zich te kunnen voortplanten, of juist als afweermiddel tegen vijanden. Andere redenen kunnen zijn het zoeken en/of lokken van voedsel/prooi, communicatie tussen soortgenoten (bv. om te waarschuwen voor vijanden) en camouflage. Parelkwal, zeevonk, vuurvliegje, zeepaardje, glimworm
Techniektalent.nu heeft een stukje Wetenschap bedacht voor de kinderen in de Kinderboekenweek. Vragen zoals "Hoe maak je je eigen spookhuismuziek" komen voorbij
1.Schrik jij ook als er plotseling een spin tevoorschijn komt? Of
als er ineens een spin voor je neus aan een draad naar beneden zakt? Dat is
helemaal niet nodig. Want in Nederland leven geen spinnen die gevaarlijk zijn
voor mensen. Voor insecten zijn spinnen wel gevaarlijk. Een insect heeft een
grote kans dat hij de maaltijd van een spin wordt. En dat is maar goed ook. Als
er geen spinnen waren, zouden er veel te veel insecten zijn.
2.Een spin is geen insect. Hij lijkt er wel op. Het lichaam van
een insect bestaat uit drie delen: een kop, een borststuk en een achterlijf.
Een spin heeft maar twee lichaamsdelen: een kopborststuken een achterlijf. In het kopborststuk zitten de mond, de ogen
en de poten. Insecten hebben zes poten, spinnen acht. De meeste spinnen hebben
ook acht ogen. Je zou denken dat ze daarmee goed kunnen zien, maar dit is niet
zo.
3.De spin is het enige dier dat een web kan maken. Een spin heeft
bultjes op het achterlijf. Dat zijn spintepels. Daaruit perst hij
de spinstof. Dat is een sterke, elastische
vloeistof. Van deze vloeistof maakt de spindraden. De draden zijn dunner dan
haren. Je hebt vast weleens een wielweb gezien. Dat is een
web in de vorm van een wiel. Het heeft ook een as en spaken. De draden tussen
de spaken, heten kleefdraden. Deze helpen de spin
bij het vangen van zijn prooi. De insecten die in het web vliegen, blijven
vastzitten aan de kleefdraden. Zit er eenmaal een insect in het web, dan rent
de spin ernaartoe. De spin spuit er meteen een flink aantal draden overheen.
Tegelijkertijd draait hij het insect
rond.
Het insect zit nu gevangen in het web van de spin. Maar het diertje gaat niet
dood. De spin eet zijn prooi pas op, als hij honger heeft.
4.Spinnen kunnen niet kauwen. Daarom eten ze op een andere manier.
De spin spuit zijn prooi eerst vol met gif en andere stoffen. Daardoor verandert
de prooi van binnen in een soort soep. Als dat gebeurd is, kan de maaltijd
beginnen. De spin zuigt zijn prooi leeg. In een spinnenweb hangen dan ook vaak
leeggezogen vliegen en muggen.
5.De paring van spinnen verloopt
soms niet zo erg gezellig. Omdat vrouwtjesspinnen slecht zien, denken ze soms
dat de mannetjesspinnen insecten zijn. Je begrijpt wat er gebeurt. De
mannetjesspin wordt opgegeten. Maar ook als de paring wel lukt, leven de mannetjes
niet lang meer. Na de voortplanting zit hun taak erop en gaan ze dood.
Na de paring legt de vrouwtjesspin eieren. Ze bewaart die in een eicocon. Dit is een zachte bol
of een zakje, gemaakt van spindraad. Zijn de eitjes rijp, dan maakt de
moederspin een gat in de cocon en kruipen de babyspinnen eruit. Sommige
moederspinnen slepen de eicocon overal mee naartoe. Ze zorgen dus beter voor de
kleintjes dan voor de vader van de kleintjes.
Vragen:
- Teken het verschil tussen een insect en een spin: - Wat zijn spintepels?
- Wie wordt er bedoeld met het dikgedrukte woord hij in stukje 3?
- Wat gebeurt er met de mannetjesspin na de paring? - Wat is een eicocon?
